Phụ huynh Việt ngày càng đầu tư “mạnh tay” vào việc học của con, kể cả khi thu nhập giảm

Bất chấp bối cảnh kinh tế có nhiều biến động, phụ huynh Việt Nam vẫn duy trì xu hướng chi tiêu ngày càng lớn cho giáo dục không chỉ về mặt số lượng mà còn cả chất lượng.

Giáo dục đang được xem là một khoản đầu tư dài hạn, được lên kế hoạch kỹ lưỡng và ưu tiên hàng đầu trong ngân sách gia đình. Xu hướng này không chỉ phản ánh sự dịch chuyển trong hành vi tiêu dùng, mà còn cho thấy rõ cách phụ huynh hiện đại định nghĩa lại vai trò của giáo dục đối với tương lai con cái.

Chi tiêu cho giáo dục tăng đều qua từng năm

Báo cáo “Giáo dục Việt Nam: Nhu cầu giáo dục tư nhân gia tăng” của FiinGroup cho thấy, trong vòng 5 năm từ 2017 đến 2022, tổng chi tiêu của người Việt Nam cho giáo dục đã tăng trưởng ổn định, từ 23,6 tỷ USD lên đến 32,8 tỷ USD, tương đương mức tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) 7%.

Giai đoạn 2017-2022, tổng chi tiêu của người Việt Nam cho giáo dục tăng trưởng ổn định.
Nguồn: FiinGroup, HSBC

Con số này bao gồm cả chi tiêu từ khu vực công và chi tiêu hộ gia đình, phản ánh sự gia tăng rõ rệt trong nhận thức, ưu tiên và hành vi đầu tư cho giáo dục của người dân Việt Nam.

Đáng chú ý, sự tăng trưởng này không chỉ đến từ việc ngày càng có nhiều học sinh trong hệ thống giáo dục, mà còn xuất phát từ mức chi tiêu bình quân ngày càng cao cho mỗi học sinh, đặc biệt ở các khu vực đô thị như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng.

Theo khảo sát, tại các đô thị lớn, 47% chi tiêu hộ gia đình ở các thành phố lớn là dành cho giáo dục – gần một nửa tổng ngân sách sinh hoạt. Con số này phản ánh rõ mức độ ưu tiên vượt trội mà phụ huynh dành cho việc học của con cái. Trong khi những khoản chi tiêu như ăn uống, đi lại hay giải trí có thể linh hoạt điều chỉnh khi cần thiết, thì các khoản dành cho giáo dục như học phí trường chính quy, học thêm, học ngoại ngữ, phát triển năng khiếu, luyện thi hay học trực tuyến vẫn được xem là thiết yếu và khó có thể cắt giảm.

Đáng chú ý, ngay cả khi thu nhập giảm, mức đầu tư cho việc học của con vẫn được giữ vững. Cụ thể, trong giai đoạn 2020-2021, khi thu nhập bình quân đầu người sụt giảm lần lượt 1,0% và 1,1% do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 thì chi tiêu cho giáo dục không những không giảm mà còn tiếp tục tăng, từ 28,7 tỷ USD lên 30,7 tỷ USD.

So sánh tăng trưởng thu nhập và chi tiêu cho giáo dục của người Việt, giai đoạn 2018-2022.
Nguồn: Mibrand tổng hợp và phân tích

Để làm rõ vấn đề trên, các cuộc phỏng vấn định tính với phụ huynh đã được Mibrand thực hiện. Kết quả cho thấy, xu hướng này thể hiện rõ ở các hộ gia đình thuộc tầng lớp trung lưu trở lên, nơi thu nhập tăng dần đi kèm với kỳ vọng ngày càng cao vào chất lượng và tương lai giáo dục của con. Phụ huynh tại đô thị sẵn sàng cắt giảm nhu cầu tiêu dùng cá nhân, thậm chí vay mượn nếu cần, chỉ để con được học tại môi trường tốt hơn – dù là trong nước hay quốc tế.

Chi tiêu tăng không chỉ dừng lại ở giai đoạn tiểu học hay phổ thông, mà còn trải dài theo toàn bộ hành trình học tập – từ mầm non, tiểu học, trung học cho đến đại học và sau đại học. Điều này được thúc đẩy bởi tâm lý phổ biến của phụ huynh Việt: “Đầu tư cho con cái là khoản đầu tư sinh lời lâu dài nhất”.

Phụ huynh Việt có tầm nhìn dài hạn, lên kế hoạch từ rất sớm

Một đặc điểm ngày càng rõ nét trong hành vi của phụ huynh Việt Nam là xu hướng lên kế hoạch học tập cho con từ rất sớm, với tầm nhìn dài hạn và có định hướng rõ ràng. Không chỉ dừng lại ở cấp học hiện tại mà còn hướng đến 1-2 bậc học tiếp theo.

Khảo sát mới nhất từ Decision Lab cho thấy, có tới 64% phụ huynh có con đang học mẫu giáo đã bắt đầu lên kế hoạch giáo dục trước khi con vào mầm non. Tỷ lệ này vẫn tiếp tục duy trì ở các cấp học cao hơn. Gần một nửa số phụ huynh có con học tiểu học khẳng định họ đã định hướng giáo dục từ khi con học mầm non, và ở bậc trung học, không ít người đã xây dựng lộ trình học tập ngay từ tiểu học hoặc trước đó.

64% phụ huynh có con đang học mẫu giáo đã bắt đầu lên kế hoạch giáo dục trước khi con vào mầm non.
Nguồn: DecisionLab, “Understanding the education landscape and growth opportunities in Vietnam”

Điều này cho thấy phần lớn phụ huynh Việt không còn chỉ quan tâm đến lựa chọn trường ở hiện tại, mà đang chủ động xây dựng một “bản đồ học tập” dài hạn cho con – bao gồm cả việc học chính khóa, ngoại ngữ, hoạt động ngoại khóa, kỹ năng mềm và định hướng nghề nghiệp trong tương lai. Họ tìm hiểu về chương trình học quốc tế, chuẩn bị cho các kỳ thi chuyển cấp, dự định cho con theo học tại các trường chuyên, trường quốc tế hoặc thậm chí là du học, từ rất sớm.

Tư duy này phản ánh một sự chuyển biến mạnh mẽ trong quan niệm nuôi dạy con: Giáo dục không còn là những quyết định ngắn hạn hay ứng biến theo từng giai đoạn, mà trở thành một khoản đầu tư chiến lược, được chuẩn bị cẩn thận, có kế hoạch dài hạn và sẵn sàng được “ưu tiên” trong mọi hoàn cảnh.

Thu nhập từ lương tăng ổn định – nền tảng cho đầu tư giáo dục

Một trong những yếu tố then chốt giúp thúc đẩy xu hướng đầu tư mạnh tay vào giáo dục của phụ huynh Việt là sự ổn định và cải thiện liên tục của thu nhập từ tiền lương, tiền công – vốn là nguồn thu chính của phần lớn hộ gia đình ở khu vực thành thị.

Theo số liệu từ Khảo sát mức sống dân cư của Tổng cục Thống kê, tỷ trọng thu nhập từ lương và tiền công trong cơ cấu thu nhập bình quân đầu người mỗi tháng liên tục duy trì ở mức cao trong giai đoạn 2018-2023, dao động quanh mức 55-57%. Cụ thể, năm 2018, tỷ trọng này là 51,1%, và đã tăng lên 56,7% vào năm 2021, tiếp tục giữ ổn định ở mức trên 55% trong các năm 2022 và 2023.

Cơ cấu thu nhập bình quân 1 đầu người 1 tháng chia theo nguồn thu.
Nguồn: Tổng cục Thống kê, Dữ liệu khảo sát mức sống dân cư 2023

Không chỉ tăng về tỷ trọng, thu nhập từ lương cũng có tính ổn định cao và ít biến động hơn so với các nguồn thu khác như sản xuất nông nghiệp hay kinh doanh tự do. Nhờ vậy, các hộ gia đình – đặc biệt là nhóm trung lưu tại đô thị – có khả năng duy trì kế hoạch chi tiêu dài hạn, trong đó giáo dục luôn là một trong những ưu tiên hàng đầu.

Sự cải thiện thu nhập cũng đồng nghĩa với việc phụ huynh có điều kiện tiếp cận đa dạng hơn các lựa chọn giáo dục cho con, từ trường tư thục chất lượng cao, chương trình song ngữ, trung tâm kỹ năng, học thêm, luyện thi, cho đến các mô hình học tập tích hợp công nghệ và chuẩn bị du học. Với nền tảng tài chính ngày càng vững vàng, nhiều gia đình sẵn sàng chi trả cho những dịch vụ giáo dục có giá trị gia tăng cao hơn, miễn là giúp con có được môi trường học tốt, nền tảng vững chắc và cơ hội rộng mở hơn trong tương lai.

Chính sự ổn định và tăng trưởng trong nguồn thu nhập từ lương đang đóng vai trò như lực đẩy quan trọng giúp thị trường giáo dục Việt Nam phát triển sôi động, đặc biệt là ở khu vực thành thị – nơi phụ huynh vừa có khả năng tài chính, vừa có nhận thức cao về tầm quan trọng của đầu tư giáo dục bài bản và dài hạn.

Sự gia tăng chi tiêu cho giáo dục không đơn thuần đến từ việc có nhiều trẻ đi học hơn, mà chủ yếu phản ánh sự chuyển dịch trong nhận thức và kỳ vọng của phụ huynh. Họ không chỉ quan tâm đến việc con được học, mà là học ở đâu, học cái gì và học như thế nào để phát triển toàn diện.

Sự gia tăng chi tiêu cho giáo dục phản ánh sự chuyển dịch trong nhận thức và kỳ vọng của phụ huynh Việt Nam.
Nguồn: Pixabay

Ông Lại Tiến Mạnh, Giám đốc Mibrand, nhận định: “Với phụ huynh Việt hiện nay, giáo dục không đơn thuần là nghĩa vụ, mà đã trở thành một khoản đầu tư chiến lược. Họ sẵn sàng chi trả cao hơn, nhưng cũng đòi hỏi nhiều hơn – về chất lượng, sự khác biệt và khả năng tạo ra giá trị thực cho tương lai của con cái”.

Sự thay đổi này đang tái định hình hành vi tiêu dùng trong ngành giáo dục, đồng thời đặt ra yêu cầu cao hơn cho các thương hiệu và đơn vị đào tạo: Muốn phát triển bền vững, phải thực sự thấu hiểu phụ huynh – những người ra quyết định với tư duy đầu tư, kỳ vọng cao, có chiều sâu và mong muốn rõ ràng.