Khi công việc làm tan nát trái tim bạn

Đúng vậy, bạn không đọc nhầm đâu, đôi lúc, trong công việc, chúng ta cũng sẽ trải qua cảm giác thất vọng, chán nản, trái tim của bạn tan nát hệt như đang ở trong một câu chuyện tình yêu bất như ý. Trong những trường hợp thông thường, chúng ta có thể tìm ra giải pháp hoặc bước đi tiếp theo mà không để khoảnh khắc đó làm đảo lộn hoàn toàn thế giới của mình.

Nhưng cũng có những khoảnh khắc mà dường như, mọi thứ đều thay đổi, và rồi bạn đau đớn nhận ra dường như mình đã đánh mất điều gì đó trong sự nghiệp mà bản thân vô cùng trân trọng. Điều đó được gọi là “sự tan vỡ trong sự nghiệp”.

Bài phỏng vấn tác giả Morra Aarons-Mele do Harvard Business School thực hiện dưới đây sẽ làm rõ hơn về khái niệm này.

* Bạn định nghĩa thế nào về cảm giác tan vỡ trong sự nghiệp?

Cảm giác tan vỡ trong sự nghiệp là khi bạn đánh mất điều gì đó trong công việc, và cảm giác tổn thương ấy sâu sắc như nỗi đau mất mát hay tan vỡ trong cuộc sống cá nhân. Điều này có thể xảy ra khi bạn chứng kiến điều gì đó đi ngược lại với hệ giá trị của bản thân, đến mức bạn cảm thấy bị tổn thương về mặt đạo đức.

Đó có thể là sự mất mát một điều bạn yêu quý, như doanh nghiệp của bạn, hay những năm tháng gắn bó với một công ty. Đó cũng có thể là sự đánh mất bản sắc nghề nghiệp mà bạn đã nỗ lực xây dựng trong nhiều năm. Và đó cũng có thể là sự phản bội từ một đồng nghiệp, sếp, hoặc khách hàng mà bạn từng tin tưởng.

Và dù là lý do gì đi chăng nữa, sự tan vỡ trong sự nghiệp luôn khơi dậy những cảm xúc mãnh liệt nhất.

Cảm giác tan vỡ trong sự nghiệp là khi bạn đánh mất điều gì đó trong công việc, và cảm giác tổn thương ấy sâu sắc như nỗi đau mất mát hay tan vỡ trong cuộc sống cá nhân.
Nguồn: EvathemeMarket

Tôi nhận ra điều này một vài năm trước, khi cây bút yêu thích của tôi, Taffy Brodesser-Akner, viết về bài hát “My Tears Ricochet” của Taylor Swift trên The New York Times: Đây là một bài hát tưởng như về tình yêu, nhưng thực ra nói về một nỗi đau hoàn toàn khác. Bề ngoài, ca khúc này nói về nỗi tiếc thương của một người khi người yêu cũ qua đời, nhưng các Swifties (fan của Taylor Swift) hiểu rằng ý nghĩa thực sự của bài hát là sự tan vỡ trong sự nghiệp.

Trong nhiều năm, quyền sở hữu bản gốc các ca khúc của Swift nằm trong tay một người mà cô coi là cha nuôi, một người cố vấn đáng tin cậy. Nhưng sau lưng cô, ông ta đã bán chúng cho một nhân vật trong ngành mà Swift cho là thiếu đạo đức. Cô đã cố mua lại nhưng không thể, và vì thế, cô bắt đầu thu âm lại toàn bộ album của mình để giành lại quyền sở hữu nghệ thuật mà cô đã tạo ra. Swift cảm thấy các ca khúc của mình đã bị đánh cắp, nỗi đau này của cô, rõ ràng là không thể nguôi ngoai.

Bài hát này cũng đã giúp Brodesser-Akner hiểu ra rằng chính bản thân cô cũng đã gặp phải cảm giác tan vỡ trong sự nghiệp, và đó là nỗi đau vẫn còn nguyên vẹn trong lòng cô. Cô phát hiện ra rằng mình chỉ được trả bằng một phần ba mức lương của đồng nghiệp nam trong công việc mà cô rất yêu thích. “Họ yêu quý tôi, và tôi cũng yêu quý họ”, cô chia sẻ trên podcast The Daily của The New York Times. “Tôi thực sự rất yêu họ. Và mỗi khi nghe bài hát này, tôi lại bật khóc… Đó là một sự phản bội đối với tôi. Và đó cũng là sự phản bội đối với hình ảnh mà tôi từng có về chính mình”.

Đó chính là sự tan vỡ trong sự nghiệp.

* Bạn đã từng trải qua sự tan vỡ trong sự nghiệp chưa? Cảm giác đó như thế nào?

Lý do chúng ta cần nói về sự tan vỡ trong sự nghiệp là vì nó rất đau đớn và có thật, nhưng thường lại không được nhìn nhận nghiêm túc.
Nguồn: EvathemeMarket

Tôi đã trải qua điều đó vào năm 2022, sau khi bán công ty mà tôi đã thành lập từ năm 2009. Mọi thứ về thương vụ này đều diễn ra trái ngược với những gì tôi mong đợi, đối với đội ngũ của tôi, khách hàng của tôi và cả bản thân tôi. Tôi tự trách mình, và nỗi đau mất mát vô cùng sâu sắc.

Khi nhìn lại, tôi hiểu rằng việc bán một doanh nghiệp gần như luôn là một thách thức đối với người sáng lập, và những thương vụ mua bán thường không diễn ra suôn sẻ. Tôi đã trải qua nhiều quá trình chữa lành kể từ đó. Vào thời điểm đó, tôi rơi vào cuộc khủng hoảng tâm lý tồi tệ nhất trong suốt 13 năm. Sự lo âu và trầm cảm khiến tôi suy sụp hoàn toàn.

Điều tệ nhất là hầu hết những người xung quanh tôi không thể hiểu được nỗi đau mà tôi cảm nhận. Xét về lý thuyết, tôi đã bán thành công một doanh nghiệp và kiếm được tiền. Chẳng phải đó là giấc mơ của bao người sao? Vậy tại sao tôi lại suy sụp đến vậy? Và thành thật mà nói, tôi cảm thấy xấu hổ khi để công việc làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của mình. Thế nhưng, đôi khi, chúng ta thật sự cảm nhận sự mất mát trong công việc một cách sâu sắc. Hiện tại, nhiều người đang bị sa thải. Đó là một sự mất mát, một nỗi đau. Thậm chí, với nhiều người, đó là một “cái chết nhỏ”.

Lý do chúng ta cần nói về sự tan vỡ trong sự nghiệp là vì nó rất đau đớn và có thật, nhưng thường lại không được nhìn nhận nghiêm túc. Rất nhiều người dốc hết tâm huyết và sức lực vào sự nghiệp của mình. Nhưng khi họ trải qua sự tan vỡ trong công việc, ngay cả những người thân yêu nhất cũng có thể chỉ nói: “Hãy vượt qua đi”. Họ bảo rằng: “Công việc sẽ không bao giờ yêu bạn lại”.

Phải, điều đó đúng, nhưng không thực tế, vì với nhiều người làm việc chuyên môn cao, hoặc những người xây dựng doanh nghiệp của riêng mình, danh tính cá nhân của họ gắn chặt với sự nghiệp. Chưa kể, chúng ta còn có những mối quan hệ sâu sắc với đồng nghiệp. Có bạn bè ở nơi làm việc giúp ta cảm thấy tốt hơn. Đó là cộng đồng, là cảm giác thuộc về, là sự tưởng thưởng xứng đáng. Và khi ta nói: “Đó chỉ là một công việc thôi mà”, ta đang phủ nhận những cảm xúc rất thật, điều này có thể khiến nỗi đau càng thêm sâu sắc.

* Bạn đã hỏi những người theo dõi trên LinkedIn về trải nghiệm tan vỡ trong sự nghiệp của họ. Bạn đã học được điều gì từ những câu chuyện đó?

Có một số chủ đề chung xuất hiện trong những câu chuyện tôi nhận được qua LinkedIn và email, và tôi nghĩ chúng rất đáng để suy ngẫm. Trước hết, sự tan vỡ trong sự nghiệp thường bắt nguồn từ xung đột sâu sắc giữa giá trị cá nhân và giá trị của nơi làm việc.

Sự tan vỡ trong sự nghiệp thường bắt nguồn từ xung đột sâu sắc giữa giá trị cá nhân và giá trị của nơi làm việc.
Nguồn: EvathemeMarket

Một giám đốc marketing tại một tổ chức phi lợi nhuận từng chia sẻ: “Tôi đã dẫn dắt một dự án tái định vị thương hiệu đầy tham vọng, với lời hứa mang đến sự chuyển đổi mạnh mẽ. Dự án đã tiêu tốn nhiều năm cuộc đời tôi, và một logo mới, một trang web mới và một tầm nhìn mới với những giá trị mới đã được ra đời. Tôi vô cùng tự hào về thành tựu này. Tuy nhiên, mọi thứ sụp đổ khi tôi đối mặt với CEO và nhận ra ông ấy không hề tuân thủ những giá trị đó”.

“Phản ứng của ông ấy khiến tôi choáng váng”, vị giám đốc marketing nhớ lại, “Ngay lúc đó, tôi nhận ra toàn bộ quá trình tái định vị thương hiệu - dự án mà tôi đã dồn hết tâm huyết - chỉ là một vỏ bọc. Ông ta muốn có sự thay đổi, nhưng thực tế thì không hề cam kết thực hiện điều đó”.

Chủ đề về sự phản bội cũng xuất hiện rất nhiều. Sự tan vỡ trong sự nghiệp có thể giống như sự tan vỡ trong tình yêu – nó có sức mạnh làm thay đổi hoàn toàn niềm tin của ta đối với người khác.

Farrah Bostic, CEO của công ty nghiên cứu và chiến lược The Difference Engine, đã trải nghiệm điều này sau sự hợp tác với một nhà sáng lập startup không chân thành. “Thật là xúc phạm khi liên tục được hỏi ý kiến chuyên môn chỉ để nhận ra rằng chúng chẳng có giá trị gì đối với một người mà bạn từng nghĩ là họ trân trọng bạn”, cô chia sẻ.

Việc bị lợi dụng nhiều lần như vậy khiến cô mất cả cơ hội hợp tác kinh doanh lẫn một tình bạn. Nhưng thiệt hại không chỉ dừng lại ở đó. “Thẳng thắn mà nói, trải nghiệm đó khiến tôi vô cùng dè dặt trong việc hợp tác với những đối tác khác trong doanh nghiệp mà tôi đã xây dựng”, Bostic thừa nhận. Kinh nghiệm này khiến cô khó tin rằng người khác sẽ giữ cam kết của họ hoặc vẫn cam kết khi có khó khăn xảy ra.

Sự tan vỡ trong sự nghiệp có thể giống như sự tan vỡ trong tình yêu – nó có sức mạnh làm thay đổi hoàn toàn niềm tin của ta đối với người khác.
Nguồn: EvathemeMarket

* Nghe có vẻ như kiểu tan vỡ này có thể tạo ra những tác động lâu dài?

Chính xác. Nghịch lý của những sự phản bội này là chúng mang tính hai mặt. Những trải nghiệm này có thể dạy ta những bài học quý giá về việc tự bảo vệ bản thân trong kinh doanh, nhưng chúng cũng có thể sẽ làm giảm đi vĩnh viễn khả năng sẵn sàng chấp nhận rủi ro của một người. Việc đánh mất “tự do theo đuổi cơ hội” hay tinh thần “cứ thử đi” là cái giá ẩn giấu của sự phản bội trong sự nghiệp – một sự thu hẹp về tham vọng và niềm tin, và điều này có thể hạn chế những cơ hội khác trong tương lai.

Cũng có những thời điểm mà danh tính cá nhân và sự mất mát giao thoa với nhau. Sự tan vỡ trong sự nghiệp trở nên đau đớn nhất khi bản thân ta đã gắn bó quá chặt chẽ với công việc.

Câu chuyện của Lindsey Epperly là một minh chứng rõ ràng cho sự giao thoa giữa danh tính cá nhân và sự nghiệp. Là người sáng lập một công ty du lịch, cô chỉ biết đến thành công: “Tôi tin rằng vì công ty của mình thành công, nên tôi cũng là một người thành công”, cô nhớ lại. Rồi đại dịch ập đến. Cuộc khủng hoảng buộc cô phải đưa ra những quyết định khó khăn.

Khi đó, cô đang mang thai 5 tháng, Lindsey và chồng (cũng là đối tác kinh doanh của cô) phải từ bỏ ngôi nhà của họ để duy trì công ty. Nhưng cuộc chiến thực sự là bên trong cô: “Bản thân tôi gắn chặt với công việc kinh doanh đến mức những tháng ngày hy sinh không ngừng nghỉ, những nỗ lực chiến lược để tạo ra động lực dù chỉ nhỏ nhoi, những nỗ lực bền bỉ để giữ lấy giấc mơ thật ra là những nỗ lực để kéo tôi quay trở lại với hình ảnh của một người thành công – để tôi cảm thấy mình vẫn có giá trị”.

Sự tan vỡ trong sự nghiệp trở nên đau đớn nhất khi bản thân ta đã gắn bó quá chặt chẽ với công việc.
Nguồn: EvathemeMarket

Mỗi thất bại trong kinh doanh đều giống như một thất bại cá nhân, mỗi quyết định chiến lược như một phép thử về giá trị bản thân. Phải đến khi chạm đáy, Lindsey mới nhận ra một sự thật quan trọng: “Ngay cả trong một giai đoạn thất bại trong sự nghiệp, tôi cũng không cần phải coi bản thân là một kẻ thất bại”.

Có những thời điểm mà việc rời bỏ một công việc cũng giống như việc kết thúc một mối quan hệ, một cựu chuyên gia trong ngành truyền thông đã kể lại với tôi. Mối quan hệ của cô ấy với công việc mơ ước mang đầy đủ dấu hiệu của một chuyện tình say đắm: “Sự cam kết của tôi với thương hiệu đó ngay lập tức giống như một cuộc hôn nhân. Tôi sống và hít thở nó, thậm chí còn thay đổi lối sống của mình để phù hợp với sứ mệnh của công ty (từ một người không chơi thể thao trở thành một vận động viên ba môn phối hợp)”.

Như nhiều mối quan hệ mãnh liệt khác, những ranh giới bắt đầu mờ nhạt. “Ngay từ ngày đầu tiên, tôi đã không đặt ra bất kỳ ranh giới nào (chỉnh sửa bài lúc 2 giờ sáng? Không thành vấn đề!), và toàn bộ giá trị bản thân của tôi gắn liền với công việc đó”. Khi tổng biên tập của cô từ chức, nó như thể một cuộc hôn nhân sụp đổ. Phản ứng của cô giống hệt hành vi của người mới chia tay: cô nghỉ việc, chạy trốn đến Ý để hái ô liu, tìm đến lao động chân tay thay vì công việc trí óc, không có kế hoạch nào khác ngoài việc cố gắng thoát khỏi thực tại.

Quá trình chữa lành cũng theo một mô thức quen thuộc. Phải mất ba tháng xa cách hàng nghìn dặm, cô mới có thể đối diện với việc quay trở lại New York và xây dựng lại sự nghiệp. Tuy nhiên, “cuộc ly hôn” với công việc mơ ước đó cuối cùng lại mở ra cơ hội phát triển cá nhân: cô đã bắt đầu sự nghiệp tự do, và sau đó xây dựng một agency sáng tạo từng giành giải thưởng.

* Vậy phải làm thế nào để có thể vượt qua được sự tan vỡ trong sự nghiệp?

Hãy bắt đầu bằng cách làm việc với những cảm xúc phức tạp của chính bạn. Khi sự tan vỡ trong sự nghiệp xảy đến, người chỉ trích nội ta khắc nghiệt nhất, lại là chính ta. Một nhà sáng lập nói với tôi: “Rời bỏ công ty khởi nghiệp của chính mình thật sự đau đớn. Nó khiến tôi phải đối diện với nỗi sợ hãi và nỗi đau về cách mà tôi đã hiểu bản thân mình, như một nhà lãnh đạo, như một người hợp tác, điều này mất một thời gian để xử lý… Chúng ta không thể nói đủ về cảm giác đó”.

Tương tự, sau khi tôi bán công ty của mình, tôi cảm thấy xấu hổ. Tôi liên tục chỉ trích bản thân mình: “Bạn đã hành động quá vội vàng. Bạn đã đưa ra một quyết định ngu ngốc. Bạn cứ làm những gì bạn luôn làm”. Lời tự chỉ trích không ngừng nghỉ này, nếu không được kiểm soát, sẽ trở thành một dạng thức ngược đãi cảm xúc, nhà tâm lý học David Bedrick đã nói với tôi.

Lời tự chỉ trích không ngừng nghỉ này, nếu không được kiểm soát, sẽ trở thành một dạng thức ngược đãi cảm xúc.
Nguồn: EvathemeMarket

Tiếng nói chỉ trích bên trong chúng ta thường hoàn thiện phương trình tàn phá này: “Sự tan vỡ này xảy ra vì bạn là [thêm vào những phán xét tiêu cực yêu thích của bạn]”. Những suy nghĩ này không phải tự nhiên mà xuất hiện, ông nhấn mạnh. Chúng phát sinh từ những niềm tin đã tồn tại trong chúng ta.

Để chữa lành, chúng ta phải đưa những suy nghĩ tự chỉ trích này ra ngoài. Hãy nói chúng ra thành lời, Bedrick nói. Khi sự chỉ trích vẫn bị khóa kín trong lòng, nó không được chứng kiến và sẽ mỗi lúc một lớn lên. Con đường vượt qua sự tan vỡ trong sự nghiệp đòi hỏi chúng ta đối diện với sự tự chỉ trích đang diễn ra bên trong mình một cách đầy trắc ẩn, cho phép mình cảm nhận trọn vẹn trong khi tìm ra những cách lành mạnh để bày tỏ và xử lý nỗi đau.

* Có lẽ, cũng cần không gian để nỗi buồn được diễn ra, phải không?

Đúng vậy, bạn cần phải tiếc thương cho điều đó. Nhà văn Amy Shoenthal đã mô tả sự tan vỡ trong sự nghiệp của chính cô sau khi trở lại từ kỳ nghỉ thai sản như một trong những trải nghiệm chuyển đổi lớn nhất trong sự nghiệp của cô. “Tôi đã dành rất nhiều năm để chậm rãi leo lên một ngọn núi, và ngay khi tôi nhìn đi nơi khác, tôi bị đẩy ngược xuống”, cô nói.

“Hóa ra, một trong những điều tồi tệ nhất mà chúng ta có thể làm là chiến đấu để vượt qua... Nếu bạn để [sự tiêu cực] vào và thừa nhận những gì đang xảy ra, bạn có thể đối mặt trực diện với sự thất bại của mình. Hãy tiếc thương cho nó. Hãy làm việc trên nó. Quan trọng nhất, bạn có thể thấy nó dẫn bạn đến một con đường có thể đưa bạn đến một điều gì đó lớn lao hơn những gì bạn mong đợi. Tôi luôn tự hào về công việc của mình. Tôi chỉ cần tìm một ngọn núi mới để leo lên”.

Con đường vượt qua sự tan vỡ trong sự nghiệp đòi hỏi chúng ta đối diện với sự tự chỉ trích đang diễn ra bên trong một cách đầy trắc ẩn, cho phép mình cảm nhận trọn vẹn trong khi tìm ra cách lành mạnh để bày tỏ và xử lý nỗi đau.

Tôi cũng nghĩ rằng việc chấp nhận những điều bạn không thể thay đổi và thay đổi những gì bạn có thể là rất quan trọng. Tori Rhoades, một kỹ sư điện, đã là một phần của đợt sa thải hàng loạt mà cô không thể kiểm soát được vào đỉnh điểm của COVID-19. Đây là một khoảnh khắc vô cùng khó khăn đối với cô, khiến cô cảm thấy bị đánh bại và nghi ngờ giá trị bản thân.

Nhưng để tiến về phía trước, cô quyết định quay lại trường học khi đã 45 tuổi. “Đó là một trong những quyết định thay đổi cuộc đời tôi”, cô nói, và kể từ đó cô đã nhận được ba bằng cấp bổ sung, “Chuyến hành trình này không chỉ là về giáo dục; nó còn là về việc tìm lại giá trị và mục đích của tôi. Việc bị sa thải mà trước đây cảm thấy như một sự mất mát đã trở thành một cơ hội để tái tạo và phát triển. Tôi tự hào về con người tôi đã trở thành trong hành trình này, và tôi rất háo hức với tương lai phía trước”.

* Có lời nào bạn muốn gửi gắm cho những ai đang trải qua sự tan vỡ trong sự nghiệp, đặc biệt là khi nó còn ở giai đoạn đầu?

Bạn không cô đơn, và những gì bạn đang cảm thấy không phải là điều kỳ lạ! Nếu bạn có thể cố gắng để cho phép bản thân cảm nhận cảm xúc của mình mà không đánh giá chúng, việc vượt qua sẽ dễ dàng hơn và bạn sẽ cảm thấy tốt hơn. Hãy cho bản thân thời gian để tiếc thương, và nếu bạn vừa tiếc thương vừa làm việc toàn thời gian và sống cuộc sống của mình, hãy tạo ra một chút thời gian trong ngày để cảm nhận cảm xúc của mình. Việc dồn nén cảm xúc không giúp gì cả, chúng cần phải được thổ lộ và đi qua.

Khi bạn cảm thấy sẵn sàng để tiếp tục, hãy dành thời gian suy nghĩ về những chuyện sẽ giúp bạn lấy lại động lực để tiến về phía trước hoặc tìm kiếm cơ hội mới.
Nguồn: EvathemeMarket

Khi bạn cảm thấy sẵn sàng để tiếp tục, điều quan trọng là dành thời gian suy nghĩ về những chuyện sẽ giúp bạn lấy lại động lực để tiến về phía trước hoặc tìm kiếm cơ hội mới. Bạn có phải là người thích tạo kế hoạch, phân bổ thời gian và tạo ra động lực thông qua hành động không? Hay bạn cần thời gian để thử nghiệm điều gì đó hoàn toàn mới trong cuộc sống?

Hiểu rõ tài chính của bạn, những yêu cầu về thời gian và năng lượng mà bạn phải đối mặt, và cố gắng tạo ra một con đường cho phép bạn nhìn về phía trước và cảm thấy hào hứng thay vì mải miết nhìn lại quá khứ trong sự hối tiếc và suy tư.

Mọi chuyện rồi cũng sẽ qua, và một ngày nào đó, bạn có thể sẽ coi nó như một bài học quý giá.

Theo Phố Hương / Brands Vietnam
* Nguồn: Harvard Business Review